برخی از خواص تاریخی شگفت انگیز و متفاوت در ترکیه وجود دارد.
ترکیه یکی از تنها جغرافیایی است که در طول تاریخ به دلیل موقعیت جغرافیایی خود میزبان فرهنگ های مختلف بوده و در عین حال به عنوان پل ارتباطی بین اروپا و آسیا عمل می کند و در نتیجه ساختارهای فرهنگی کاملا متفاوتی را در خود جای داده است. علاوه بر این، هر منطقه از ترکیه، هم از نظر شرایط جغرافیایی و اقلیمی و هم از نظر فرهنگی، نمایه های متفاوتی به خود می گیرد و این به طور کلی به فرهنگ ترکیه غنا می بخشد.
البته در این جغرافیا که گهواره ای است که تمدن های کاملاً متفاوتی در آن گرد هم می آیند، نمی توان از غنای مفاهیمی چون سبک زندگی، هنر و معماری که توسط فرهنگ شکل گرفته و رشد می کند چشم پوشی کرد. به خصوص زمانی که صحبت از ساخت و ساز معماری به میان می آید، ممکن است در سراسر ترکیه با سازه های معماری مواجه شوید که با کیفیت های متفاوت خود برجسته هستند.
البته وقتی اینطور است واقعا نمی توان از معماری عمومی ترک صحبت کرد. می توان معماری ترکیه را که هم به صورت دوره ای و هم منطقه ای متفاوت است در دسته بندی های مختلف بررسی کرد. در زیر به تحلیل سازه های معماری که در سراسر کشورمان شاخص و بارز هستند با دسته بندی آنها در زیر عناوین مختلف می پردازیم.
اول از همه، اجازه دهید معماری ترکیه را به سه دسته تاریخی تقسیم کنیم: معماری ترکیه اولیه آناتولی، معماری عثمانی و معماری ترکیه دوره جمهوری.
معماری اولیه ترکیه آناتولی
در این دوره که مسلمانان سعی در ایجاد معماری اسلامی در مقابل معماری بیزانسی داشتند. صحنه تلاش برای ایجاد یک معماری بسیار بزرگ از جنبه های عمرانی، نظامی و مذهبی بوده است. در این دوره که می توان از آن به شکل گیری معماری ترکی آناتولی تعبیر کرد، سبک خاصی توسط سازندگان ایران، آذربایجان و سوریه با استفاده از استادان بومی و مصالح سنتی ایجاد شد.
در مناطق شمالی آناتولی، ساخت و سازها با استفاده از چوب و در مناطق جنوبی با استفاده از مصالح سنگی ساخته می شد. در مناطق دیگر، سازه های خشتی گلی گسترش یافته است. امروزه همچنان می توان ردپای این سازه های معماری را در این مناطق دنبال کرد. البته ساختارهای عملکردی متفاوتی از قبیل مساجد، مساجد، زاویه، مقبره، مدرسه، گنبد، حمام و کاروانسرا، ویژگی‌های بارز معماری اصلی ترک را که از حاکمیت معماری اسلامی در منطقه نشات می‌گرفت، مشخص می‌کرد.
معماری عثمانی
معماری عثمانی متاثر از معماری اولیه آناتولی، معماری بیزانسی و معماری ایرانی که در این جغرافیا وجود داشت. در این دوره که سبکی منحصر به فرد را نمایان کرد، پیشرفت و غنای زیادی در عرصه معماری پدید آمد. از آنجایی که امپراتوری عثمانی امپراتوری بود که فرهنگ های کاملاً متفاوتی را در بر می گرفت، این چندفرهنگی در اشکال معماری نیز منعکس شد. این دیدگاه که معماری عثمانی اساساً ترکیبی از سنت‌های معماری مدیترانه و خاورمیانه است، دیدگاهی غالب در حوزه معماری است. در معماری عثمانی، فرم‌هایی با حیاط‌های داخلی، سازه‌های گنبدی و طرح‌ریزی مرکزی، ساختمان‌های مرتفع و باشکوه در پیش‌زمینه قرار دارند.
معماری ترکیه دوره جمهوری
تحت تأثیر معماری عثمانی و بعدها از جنبش های معماری آلمان، اتریش و سوئیس، سرانجام در دوره ده ساله دهه 1940 تا 50 صدای خود را پیدا کرد و بومی شد و در نهضت معماری ملی دوم ریشه داشت. ساختمان‌های دانشکده علوم و ادبیات دانشگاه استانبول و کاخ دادگستری استانبول، متعلق به سال ۱۹۴۹، سازه‌های معماری نمادینی هستند که این دوره را منعکس می‌کنند. مهمترین ویژگی معماری ترکی که در این دوره پدیدار شد این است که به تقارن اهمیت می دهد و شکلی به یاد ماندنی دارد. بنای یادبود شهدای چاناک‌قلعه که بین سال‌های 1949 تا 1954 ساخته شده است را می‌توان یکی از تنها نمایش‌هایی دانست که می‌تواند معماری ترکی دوره جمهوری را از نظر فرم خلاصه کند. البته آنیتکبیر به سبک آن دوره ساخته شده است.
اشکال معماری در ترکیه امروزی
با تأثیر جهانی شدن؛ می توان گفت که یک فرم معماری جهانی نه تنها در ترکیه بلکه در سراسر جهان وجود دارد. به عنوان مثال، خانه های چوبی به سبک آمریکایی اکنون با ترکیب و بومی سازی با ویژگی ها و تجهیزات مختلف عایق در سراسر جهان قابل مشاهده هستند.
البته علاوه بر اینها، اشکال معاصر کاملاً متفاوتی در شهرهای بزرگ با جنگ انسان برای شکست طبیعت با استفاده از سلاح تکنولوژی پدیدار می شود. در کلان شهرها که آسمان‌خراش‌ها و مراکز تجاری حرف اول را می‌زنند، سازه‌های معماری عظیم با اشکال فوق‌العاده مرتفع و فوق‌العاده پدیدار می‌شوند و این سازه‌ها بیشتر چهره شهرها را تشکیل می‌دهند.